Tüm dünyada rüşdünü ispatlamış global kripto para borsası CoinEx ve kripto para dünyasına yenilikçi tutumuyla damga vuran Blockchain geliştiricisi Ava Labs, Çin’de bir ortaya geldi. Çin merkezli platform Bihu’da “Bitcoin Cash (BCH) ve Avalanche 6 Milyar Şahsa Nasıl Finansal Özgürlük Getiriyor?” başlıklı bir LAKIN düzenledi. CoinEx ve ViaBTC’den Haipo Yang, Ava Labs’tan Emin Gün Sirer’in konuk olduğu LAKIN, DeFi üzere son vaktin revaçta teknolojilerinden BCH forklanmasına kadar geniş bir bahis yelpazesine sahipti. Moderatör olarak Çin merkezli topluluklardan olan Satoshi’s Angels’ın kurucu ortağı Cindy Wang seçilmişti. 5 Ağustos tarihinde gerçekleşen ANCAK, özet versiyonu ile karşınızda. (Tam versiyonunu Çince ve yer yer İngilizce olarak buradan bulabilirsiniz.)
Satoshi’s Angels’dan Cindy Wang; Bitcoin Cash’i fork’layacağınıza dair haberler var. Pazarlama stratejisi mi bu? Yoksa bu hususta hakikaten önemli misin?ViaBTC ve CoinEx’ten Haipo Yang: Katiyen bir pazarlama stratejisi yahut yenilemesi değil. Lakin ayrıntılara şimdi karar verilmedi. Geçtiğimiz üç yıl boyunca, Bitcoin Cash (BCH) Topluluğu blok müddetinin kısaltılması, madencilik algoritmalarının değiştirilmesi, akıllı kontratların eklenmesi üzere mevzularda birçok tartışmayla yoğruldu. Lakin bu uyuşmazlıkların hiçbiri iyi bir biçimde tahlile ulaşmadı. BCH, yönetişim açısından büyük bir başarısızlıktır. Düzgün yönetişim eksikliği, onu şu anki sistemsiz hâline getirdi. BCH ilerleme yapamayacak kadar merkeziyetsiz. Birinci BCH bloğunun ViaBTC tarafından çıkarıldığını biliyor olabilirsiniz. Biz de ona nitekim çok dayanak verdik. Lakin forkun üzerinde baskı kurmadık yahut onu yönetmeye kalkışmadık. Bilhassa Çin toplumu çok fazla tesirim olduğunu düşünüyordu lakin bu gerçek değil.Bence tüm topluluk Bitcoin ABC’den çok şad değildi. Lakin onları değiştirmek yahut statüleri değiştirmek güç. Bu yüzden yeni bir BCH kolu oluşturmayı düşünüyorum. Fikir hâlâ kanıda. Bu hususta bana katılmak ve benimle tartışmak isteyen herkesi memnuniyete karşılıyorum.Cindy Wang; Profesör Sirer, forklanma konusundaki kanılarınız nedir? BCH’yi forklamak için iyi bir zamanlama olduğunu düşünüyor musunuz?Ava Labs’tan Emin Gün Sirer: BCH’nin büyük bir destekçisiyim. BCH Satoshi Nakamoto’nun orjinal vizyonuna bağlı. BCH’nin teknik yol haritasını beğendim. Lakin Haipo’nun da söylediği üzere, BCH iyi bir yönetişim sisteminden mahrumdur. BCH topluluğunun bölünmesine neden olacak bir şey her vakit çıkabiliyor.Lakin bence yalnızca iyi bir idare düzeneğine sahip olmak kâfi değil. Toplulukta ortaya atılan pek çok iyi teklif olsa da günün sonunda kabul görmüyor. Bence BCH, yeni tekliflerin özgürce tartışılmasına imkan sağlayıp cesaretlendiren toplumsal bir liderlik sistemine sahip olmalı.Cindy Wang: Hepimiz Avalanche’nin ismini nereden aldığını merak ediyoruz?Avalanche’nin Çince’de iyi bir manası olmadığını biliyorum. Fakat İngilizce’de çok güçlü bir söz. Kararlar yavaş yavaş oluştuğunda, dağın zirvesindeki top (ağdaki node’lar) düşer ve aşağıya inerken büyür, büyüdükçe de bir çığ (Avalanche) üzere durdurulamaz hâle gelerek süreci kesin hâle getirir.Cindy Wang: Prof. Emin, büyük bir blocker olduğunuzu biliyorum. BCH’ye dayalı Avalanche uygulamayı hiç düşündünüz mü? Neden öbür bir chain oluştuma yolunu izlediniz?Emin Gün Sirer: Olağan ki düşündüm. Satoshi Nakamoto consensusu mükemmel fakat Proof of Work düzeneği ve Nakamoto’nun consensus taban protokolünün yavaş ağ ve güç ölçeklenebilirlik üzere kimi eksikleri var. Avalanche bundan farklı olarak son 45 yılın en büyük yeni teşebbüsü. Esnek, süratli ve ölçeklenebilir. 0-conf süreçlerini daha inançlı hâle getirerek BCH’i daha iyi koşullara getirmek ve alışılmış ki gelecekte Avalanche BCH uygulamasını yapmayı çok isterim.
Haipo Yang, Emin Gün Sirer ve Cindy Wang
CoinEx Neden PoW’ü Bırakıp PoS’i Seçti?
Cindy Wang: Eski bir madenci olarak CoinEx Chain, neden PoW’u bırakıp da PoS sistemine yöneldi?Haipo Yang: Hem PoW hem de PoS consensus algoritmalarının kendi avantajları vardır. PoW yalnızca bir consensus algoritması değil, tıpkı vakitte daha şeffaf ve açık bir dijital para dağıtım usulü. Madencilik yoluyla herkes katılabilir.POW daha adil. POS tabanlı bir ağ için, iştirakçilerin kripto paraları olması gerekir. Örneğin, kripto para elde etmek için ICO projelerine yatırım yapmanız gerekiyor. Fakat geliştiriciler neredeyse fiyatsız olarak çok sayıda kripto para alabilir. Ek olarak, POW daha açıktır. Token sahibi olmadan herkes katılabilir. Örneğin, bir bilgisayarınız ve madencilik ekipmanınız olduğu sürece kripto para madenciliği yapabilirsiniz. Şeffaflık ve adalet, POW’un iki mükemmel özelliğidir. POS daha gelişmiş, inançlı ve verimlidir. POS, token sahipleri tarafından ortaklaşa sürdürülür ve %51 atak sorunu yoktur. Token sahibi olanlar, ağı kendi çıkarları için yok etmektense ağı muhafazaya daha meyillidir. Ağı bozmak için, token’ın en az üçte ikisini satın almanız gerekir, bunu da elde edilmek çok zordur. Aslında bu kadar çok kripto parayı elinizde tutarken ağı yok etmeniz de pek mümkün olmuyor.POW’un %51 taarruz sorunu var. Örneğin, ETC 3 Ağustos’ta %51 saldırısına maruz kaldı ve bunu yapmanın maliyeti çok düşük. On bin dolar ile bile bu türlü bir taarruz tekrar düzenlenebilir. Bu tıpkı vakitte POW’un bir kusuru. Ayrıyeten, TPS ve blok suratı açısından, POS, ikinci düzey sürat ve daha yüksek TPS elde edebilir. Bu nedenle CoinEx Chain, daha süratli bir süreç tecrübesi getirebileceği için POS’u tercih etti. Bunlar merkeziyetsiz borsalar için çok kıymetli kriterler. Hem POW hem de POS’un kendine nazaran avantajları vardır. Açıkçası bu biraz da ferdî bir seçim problemi. Bir consensus sisteminin seçimi konu bahis projenin özelliklerine nazaran yapılmalıdır.Cindy Wang: Ethereum, ETH 2.0’a geçiyor. Başarılı olurlarsa, bir sonraki boğa piyasasına liderlik edeceğini düşünüyor musunuz?Emin Gün Sirer: Ethereum 2.0 gerçekleştirilebilirse, çok büyük bir muvaffakiyet olacak. Lakin birkaç sefer ertelendiği düşünüldüğünde başlatılıp başlatılamayacağı konusunda önemli kuşkularım var. İş oraya gelirse çekirdek ölçeklenebilirlik sorunu ortaya Ethereum 2.0’da kullanılan ana teknoloji ise sharding. Sharding (parçalama) teknolojisi, süratli ilerleme sağlamak için herkesin birebir “parça (shard)” içerisinde olmasını gerektirir.Avalanche, Ethereum’un ikinci düzey onayı gerçekleştirebilen sanal makinesini destekliyor. Buna karşılık, Ethereum’un sharding teknolojisi, en son onayı 5-6 saniyede gerçekleştirebilir. Ethereum 2.0’ın gerisinde birçok büyük oyuncu var ve onlara muvaffakiyetler diliyorum. Yeniden de Avalanche‘ın şimdiye kadarki en süratli zincir olduğuna inanıyorum.Cindy Wang: Neden Avalanche’i gerçek bir buluş olarak görüyorsunuz?Emin Gün Sirer: Avalanche, evvelki consensus düzeneklerinden temelde farklı. TPS ile çok süratli, VISA’nın üç katı olarak 600 hududunu aşıyor. Bir saniyede altı onay elde edilebiliyor. Bitcoin ve BCH’nin POW düzeneğiyle karşılaştırıldığında Avalanche’ın iştirak eşiği çok düşük. Avalanche protokolü, üzerine birden fazla sanal makinenin kurulmasına müsaade veriyor.Avalanche, Bitcoin yahut ABD doları ve RMB üzere klasik para üniteleriyle rekabet etmek için ortaya atılmadı. “Dünyanın bilgisayarı” olarak tanımlanan Ethereum ile rekabet etmek için de yapılmadı. Avalanche, gerçek dünyadaki varlıkları tokenize etmek için bir “varlık piyasaya sürme platformu” olarak düşünülmüştür.
Emin Gün Sirer, Haipo Yang ve Cindy Wang
En Kıymetlisi Hangisi?
Cindy Wang: Topluluğun, gelişimin, yönetişimin ve teknolojinin ehemmiyetini bir halka açık bir chain için nasıl değerlendiriyorsunuz?Emin Gün Sirer: Bu dördü bir masanın ayakları üzeredir. Her ayak çok kıymetlidir. Masa güçlü bir dayanak olmadan duramaz. Âlâ bir topluluğun geliştiricileri ve insanları iyi karşılaması gerekir. Âlâ bir idare düzeneğinin, kullanıcıların neye muhtaçlığı olduğunu bulması ve görüşlerine hürmet duyması gerekir. Gelişmenin merkezsiz olması gerekiyor. Avalanche’in dünyanın her bir noktasından geliştiricileri var. Ve Avalanche’nin ardında büyük şirketler var.Haipo Yang: Kısa vadede baktığımda, yönetişimin en kıymetli şey olduğunu düşünüyorum, bu da bir şirketi yönetmekle birebir şey. Uzun vadede teknoloji değerli değil. Blockchain teknolojisi, topluluk için fiyatsız olan açık kaynaklı bir yazılım temel alınarak geliştirilmiştir. Topluluk da en kıymetli faktör değil.Bence en değerli şey yönetişim. Merkeziyetsizlik daha çok teknikle ilgilidir. Örneğin, merkeziyetsiz bir ağa sahip Bitcoin, data varlıklarının açıklığını ve şeffaflığını sağlar ve zincirdeki bilgiler üzerinde oynanamaz. Toplam kripto para ölçüsünün sabit bir üst limiti olmasını sağlar.Ancak yönetişim seviyesinde, tüm paralar bir yere merkezileştirilmiştir. Örneğin, BCH geliştiricileri protokolü değiştirmeye karar verebilir.Yani bir nevi şirket idaresi.Tarihsel olarak, şirketlerin muvaffakiyet ve başarısızlığının nedenleri makûs yönetişimden kaynaklanıyor. Örneğin Apple (NASDAQ:AAPL), Steve Jobs’un karizmasına, liderliğine ve kullanıcı tecrübesi arayışına dayanarak başarılı oldu. Jobs kovulduğunda Apple büyük kayıplar yaşadı. Jobs geri döndükten sonra Apple’ı tekrar eski kusursuz günlerine geri döndürdü.Bitmain’in ardındaki meseleler da yönetişimle ilgilidir. Basitçe tabir etmek gerekirse, yönetişim, daha uzun vadeli bir vizyona sahip olan ve topluma liderlik etmek için tüm tarafların kaynaklarını ve çıkarlarını koordine etme ve dengeleme konusunda daha yetenekli başkanlar gerektirir.Blockchain dünyasında birçok insan teknolojiye odaklanıyor. Aslında şahane eserler yapmak için teknoloji kâfi değil. Kullanıcı tecrübesi en kıymetli şeydir. Kullanıcılar Blockchain teknolojisinin kendisini değil, lakin daha çok kullanımının kolay olup olmadığı ve meseleleri çözüp çözemeyeceğini düşünüyor.Apple üzere, bir eseri nasıl teslim edeceğimizi bulmamız gerekiyor. Kullanıcı tecrübesi arayışı da tabiatı gereği yönetişimdir. Yönetişimin kendisi de topluluktaki kilit önderlerin ruhunda yatmaktadır. Varlıkların tokenize edilmesi gerek.
CoinEx’in Merkeziyetsiz Bir DEX Hedefi!
Cindy Wang: Varlık tokenize etmekten bahsetmişken, Haipo’ya sormak istiyorum, sizce zincirdeki varlıklar için piyasa büyük mü olmalı?Haipo Yang: Çok büyük olmalı. Hangi varlıkların tokenize edilebileceğini görmemiz gerekiyor. Tokenize edilebilen varlıklar, para üniteleri ve menkul değerler üzere standartlaştırılmış varlıklardır. Birincisi Tether 10 milyar ABD dolarının üzerinde piyasaya sürüldü. Birçok insan bunun çok fazla olduğunu düşünüyor. Fakat bence bu pazar küçümseniyor. Gelecekte stablecoin marketi bilhassa Facebook’un Libra’sının piyasaya sürülmesinden sonra yüz milyarlarca hatta trilyonlarca dolar olmalıdır. Gelecekte Blockchain tabanlı ABD doları bile piyasaya sürülebilir. Şu anda, USD para ünitesinin takası SWIFT sistemi üzerinden yapılmaktadır. Fakat SWIFT sisteminin kendisi sırf bir takas ağı, bir iletileşme sistemidir, bir ödeme ağı değil. Takas ve ödemeağları uzun vakit alır ve sağlam değildir. Lakin hem USDT hem de USDC, hudut ötesi transferleri saniyeler içinde süratli bir biçimde gerçekleştirebilir ve varlık teslimini gerçekleştirebilir. Bağımsız para ünitelerinin bile Blockchain’de çıkarılması olasıdır. RMB’nin de bu türlü bir planı olduğuna inanıyorum.İkincisi, pay senedi ve menkul değer piyasaları en büyük piyasadır. Fakat pazara erişim için katı ihtiyaçları vardır. Bir pay senedi ister A-hisse senetlerinde ister Amerika piyasalarında listelenmiş olsun, onları elde etmek zordur. Blockchain’in, merkeziyetsizliği sayesinde talebi büsbütün özgür bırakabileceğine inanıyorum. Rastgele bir küçük şirketin yahut hatta bir projenin bir token yayınlamasına, dağıtmasına ve finanse etmesine müsaade verebilir. Şu anda global olarak süreç gören on binlerce pay senedi olabilir. Lakin kripto alanında da on binlerce token var. Gelecekte milyonlarca yahut daha fazla varlığın alınıp satılacağına ve sirkülasyonda olacağına inanıyorum. Bu sadece merkezi olmayan teknoloji ve tertip yoluyla gerçekleştirilebilir.Varlıkların tokenlaştırılması pazarı çok büyük olacak. Ve şu anda Blockchain teknolojisi hâlâ çok ilkel. Bitcoin ve Ethereum’da yalnızca birkaç TPS var ve bu da piyasa talebini karşılamaktan çok uzak. CoinEx’in merkeziyetsiz bir DEX olarak halka açık zincir oluşturmaya kararlı olmasının nedeni budur.Cindy Wang: Avalanche’in whitepaper’ı birinci olarak IPFS’de yayınlandı. IPFS hakkında ne düşünüyorsunuz?Emin Gün Sirer: Şahsen ben merkeziyetsiz bir depolama tahlili olan IPFS’yi çok seviyorum.Haipo Yang: IPFS’nin merkeziyetsiz depolama meselesini çözdüğüne ve Blockchain dünyasında sağlam olabileceğine ve HPPT hizmetlerinin yerini alabileceğine kuşku yok. Ancak hala üç sorun var: 1. IPFS sıradan kullanıcılar için değildir. Herkesin BCH ve BTC’ye muhtaçlığı vardır, lakin sırf geliştiricilerin nispeten niş bir pazar olan IPFS’ye muhtaçlığı vardır. 2. IPFS, pratikliğini daha da azaltan klasik depolama tahlillerinden daha değerlidir. Merkeziyetsizliği sağlamak için daha fazla kopya saklanmalı ve daha fazla donanım aygıtı tüketilmelidir. Sonunda, bu maliyetler kullanıcılara ilişkin olacaktır. 3. Ahenk problemleri olabilir. WikiLeaks’ten gelen bilgiler üzere hassas bilgileri depolamak için IPFS kullanırsanız, ulusal güvenliği tehdit edebilir. Merkeziyetsiz depolamanın ve merkeziyetsiz halka açık zincirlerin global hükümetlerin ortak baskısı altında hayatta kalabileceğinden şüpheliyim. IPFS projesi makul problemleri çözecektir. Lakin müracaat beklentileri açısından bakıldığında karamsarım.
DeFi Hakkındaki Niyetler Gün Yüzüne Çıkıyor!
Cindy Wang: DeFi hakkında ne düşünüyorsunuz?Haipo Yang: Evvel kavram hakkında konuşmak istiyorum. Genel olarak konuşursak, tüm Blockchain sanayisi tabiatı gereği DeFi’dir. Blockchain, merkeziyetsizlik yoluyla para, öz sermaye ve varlık bedelinin sirkülasyonunu gerçekleştirmektir.Yani daha da açarsak Blockchain’in kendisi DeFi’dir. Lakin kısaca DeFi, akıllı mukavelelere dayalı bir finansal mukaveledir. DeFi, akıllı kontratlar yoluyla uygulamaları daha esnek bir halde oluşturabilir. Örneğin, daha evvel yalnızca transfer etmek ve ödeme yapmak için Bitcoin kullanabiliyorduk. Artık akıllı kontratlarla borç verme, takas, ipotek üzere esnek fonksiyonlar gerçekleştirilebiliyor. Tüm Blockchain sanayisi, DeFi şartları altında yavaş yavaş gelişiyor. DeFi, gelecekte katiyetle daha fazla gelişme gösterecek.Emin Gün Sirer: Bu hususta çok iyimserim. DeFi, sadece kripto para ünitesi alanında bir yenilik değil, birebir vakitte finans alanında da bir yeniliktir. Wall Street şirketleri, hiçbir yenilik olmadan yıllarca boş boş durdu. Avalanche, performans ve uyumluluk üzere farklı DeFi gereksinimlerine uyar. Gelecekte, Wall Street yalnızca DeFi’yi benimsemekle kalmayacak, birebir vakitte DeFi, Wall Street’in klâsik finans piyasalarına ayak uyduracak büyük bir pazara dönüşecek.
Topluluktan sorular:
Emin GünSirer: Şu anda Avalanche üzerindeki tüm DeFi uygulamaları Ethereum’u geçti. Ethereum’da elde edilebilecekler, daha iyi bir kullanıcı tecrübesi ile Avalanche’de elde edilebilir. Şu anda, fonksiyonlarının bir kısmını yahut tamamını eklemek için Compound ve Makerdao üzere tanınan DeFi projelerine bağlanıyoruz. Şu anda, Avalanche merkeziyetsiz bir borsa inşa ediyor. Zira mevcut DEX çalışmaları sürat ve performansla sonlu. Avalanche piyasaya çıktığında, dünyaya süratli ve merkeziyetsiz süreç tecrübesine nasıl ulaşılacağını gösterecek.
Haipo Yang: Bence kaç geliştirici olduğu kıymetli değil. Değerli olan neyin geliştirilmesi gerektiğidir. Geçen gün Jobs’un görüntüsünü izledim ve bana çok ilham verdi. Teknolojinin neler yapabileceğini görmek için teknolojiyi bir ortaya getirmiyoruz. Evvel ne istediğimizi buluruz ve sonra muhtaçlığımız olan teknolojiyi kullanırız. Tüm Blockchain topluluğu geliştiricilerine tapıyor. Buterin Vitalik’e “V Tanrısı” dedikleri üzere. Geliştiricilere sihirbaz muamelesi yapmak pek de matah bir şey değil. Geliştiriciler programcıdır ve ben de bir programcıyım.ViaBTC, Copernicus’un (önceden Bitmain’e ilişkin bir geliştirme ekibi) çekirdek üyeleri de dahil olmak üzere 100’den fazla şahıstan oluşan bir geliştirme takımına sahiptir. Teknik olarak, daha süratli, daha kararlı ve daha iyi kullanıcı tecrübesi eserleri oluşturacağımıza çok güveniyoruz.
Bu makale birinci olarak Muhabbit’te yayınlanmıştır
Investing TR