TCMB’nin piyasaları şaşırtan kararları ve etkileri

TCMB’nin piyasaları şaşırtan kararları ve tesirleri

2021’in birinci para siyaseti konseyi toplantısını Ocak ayında yapan TCMB, %17 olan faiz oranında değişikliğe gitmedi. 18 Şubat Perşembe günü yapılacak toplantıdan da faiz artışı beklenmiyor, lakin yılın birinci yarısında enflasyondaki yükselişe bağlı bir faiz artışına daha ihtimal verilirken TCMB Lideri Ağbal’ın açıklamalarının akabinde bu yılın en yakın vadede 4. çeyreğine yüksek faize bağlı sıkı para siyasetinin devam etmesi bekleniyor.

Perşembe günü yapılacak PPK toplantısında piyasanın genel beklentisi faizin sabit bırakılması tarafında. Pekala, TCMB yakın vadede piyasaları ne vakit ve nasıl şaşırttı?

Ocak 2014’te %4,5 olan bir haftalık repo ihale faiz oranı %10’a yükseltildi (Marjinal fonlama oranı %7,75’ten %12’ye, GLP borç verme faiz oranı %10,25’ten %15’e yükseltildi). TCMB, piyasa beklentilerinin üzerinde bir faiz artışı yaptı, münasebet olarak da kur ve CDS’teki yükseliş ve bunun ilerleyen aylarda enflasyona yansıması gösterildi. (Bu tarihte dolar kuru 2,40 ile rekor kırdı ve TCMB Lideri Fazilet Başçı’ydı)
Ocak 2014’te %10’a çıkarılan faiz yıl içinde %8,25’e düşürüldü ve Mayıs 2018’e kadar da tek hanede kaldı. Bu periyotta dolar kuru 2015’te 3,0 düzeyini; 2016’da 3,60 düzeyini; 2017’de 3,90 düzeyini aştı. Enflasyon Ocak 2017’ye kadar tek haneyi korudu, lakin Şubat ayında %10 üzerine çıktı.
2018’de yurt içinde seçim kararının alınması, siyasi yetkililerin TCMB’ye olan tenkitleri ve düşük faiz siyaseti istemeleri ile tansiyon giderek yükseldi. Mart 2018’de 4,0 düzeyini aşan kur, Mayıs’ta 5,0 sonuna dayandı. CDS’te de yükseliş hızlanırken enflasyon %12 üzerine çıktı.
TCMB, Mayıs 2018’de toplantı gününden evvel aldığı kararlarla piyasaları şaşırttı. Mayıs’ta siyaset faizi %8’de, marjinal fonlama oranı %9,25’te, Merkez Bankası borçlanma faiz oranı %7,25 seviyesinde sabit tutulurken GLP faiz oranı %13,5’ten %16,5’e yükseltildi. Lakin merkez bankası bu toplantıda sadeleşme adımı olarak bir hafta vadeli repo ihale faiz oranını siyaset faizi olarak belirledi ve bu oran, GLP’ye eşitlendi. Hasebiyle faiz 300 bp artsa da kullanılan faiz kanalının da değişmesiyle merkez bir sürpriz daha yapmış oldu.
TCMB, Mayıs 2018’de son yılların en yüksek oranlı faiz artışını yapmış oldu, faiz artışının nedenini ise banka, piyasalarda gözlenen sıhhatsiz fiyat oluşumları ve enflasyon beklentilerinde süregelen yükseliş genel fiyatlama davranışlarına dair riskleri artırmıştır, diyerek açıkladı. Kur, CDS ve enflasyonda yaşanan yükseliş faiz artışını da beraberinde getirdi. Yapılan revizyon ve artış ile siyaset faizi %16,5’e çıkarıldı. Faiz artışına neden olan risklerin artmaya devam etmesiyle merkez de faiz artışına devam etti.
Ağustos’ta ABD ile yaşanan tansiyonun akabinde kur 7,20’li düzeylere çıkarak rekor kırdı, buna bağlı risk priminde de son derece yüksek düzeyler görüldü, enflasyon da %18’e yaklaştı. TCMB’den tüm göstergelerde yaşanan sert bozulmanın akabinde yüksek oranlı bir faiz artışı bekleniyordu ve piyasa ortalaması da %22 idi. TCMB, Eylül toplantısında faizi 425 bp artırarak %24’e çıkardı ve Mayıs ayındakinden de büyük bir oran ile son yılların tek seferde en süratli faiz artışını yapmış oldu. (Bu periyotta lider Murat Çetinkaya’ydı)
Temmuz 2019’a kadar faiz %24 olarak korundu. Temmuz’da ise TCMB 2018 yılı içinde %25’e yükselen enflasyonun %16’ya gerilemesi ve bu düşüşün yılın kalanında da devam edeceği beklentisiyle faizi tek kalemde 425 bp indirerek siyaset faizini %19,75’e düşürdü. Piyasaların beklentisi ise daha hudutlu 150 bp kadar bir faiz indirimi olması tarafındaydı. Merkez bankası, bu kere son yılların en yüksek oranlı faiz indirimini yapmış oldu.(Bu devirde Çetinkaya’nın yerine Murat Uysal getirildi)
Eylül ve Ekim toplantılarında da piyasa beklentilerinin üzerinde faiz indirimi yapan merkez bankası, 2019 siyasetinde hem oransal hem de sürat olarak son yılların en seri adımlarını attı.
2020’nin birinci iki ayına baktığımızda; Ocak’ta 75 bp, Şubat’ta da 50 bp ile düşük oranda bir faiz indirimi yapan merkez bankası pandemi öncesinde siyaset faizini %10,75’e düşürdü. Bu tarihe kadar merkez bankası kısa vakit dilimi içinde hem son yılların en yüksek faiz siyasetini uyguladı hem de son yılların en süratli faiz indirimini yaparak piyasaları çok kez şaşırttı. Pandemi sürecinde ise Fed’den ECB’ye BoE’ye kadar birçok merkez bankası genişlemeci para siyasetine geçti. TCMB de Mart’ta 100 bp, Nisan’da 100 bp, Mayıs’ta da 50 bp faiz indirimi yaparak siyaset faizini %8,25’e düşürdü ve global siyasetlere uyumlu adımlar attı.
Ağustos 2018’de görülen rekor sonrası kur 5,15’e geriledi, CDS tarafında da kısmi gerileme olurken enflasyon kısa vadeli de olsa tek haneye kadar geriledi. Pandemi periyoduna girdiğimizde kur 6,20’li düzeylerde enflasyonda %12’deydi. Mart ayı prestijiyle global piyasalarda yaşanan sert oynaklık riskli varlıklarda da düşüşe neden oldu. Bu periyotta kur yükselişini hızlandırdı, CDS 650 puana çıktı. Haziran’da denetimli genişleme ile dünya iktisadında çarklar yine dönmeye başladı, hükümetler ve merkez bankaları ise rekor meblağlarla dayanaklarını sürdürdü. Yurt içinde de son yılların en düşük düzeyinde olan faiz tarafında ek bir adım atılmadı, fakat maliye tarafındaki genişleme ile banka kredi muslukları açıldı. Son derece fazla büyüyen krediler yurt içindeki istikrarları de bozdu.
Ağustos 2020’de kur 7,40 düzeyini aştı, CDS tekrar 600 puana yaklaştı ve enflasyon %11 üzerindeydi. TCMB, Eylül toplantısında piyasaların beklemediği bir atılım yaptı ve faizi 200 bp artırarak %10,25’e çıkardı. Yapılan faiz artışına enflasyonda yükseliş beklentisi ve güçlü kredi büyümesi münasebet gösterildi.
Eylül’deki faiz artışını piyasa beklemiyordu, lakin ortada olan riskler ve alınan kararın yakın vadede de devam etmesi beklendi, lakin merkez bankası, Ekim ayında ise faizlerde değişikliğe gitmeyerek piyasaları şaşırttı. Bu kararın akabinde kur yükselişini hızlandırdı ve Kasım’da 8,58 ile tarihi tepeyi gördü.
Kasım 2020, hem mali taraftan gelen istifa hem de para siyaseti tarafına yeni ismin atanmasıyla beklenmeyen gelişmelerin yaşandığı bir ay oldu. Bu değişikliklerin akabinde Kasım PPK toplantısında 425 bp faiz artışı yapıldı. Bu faiz artışı da fazlaydı, fakat piyasalar son yıllarda tekraren yaşanan tıpkı durumun akabinde artık yüksek bir oran geleceğini beklediği için bu defaki toplantı evvelkiler kadar şaşırtmadı.
Aralık’ta da 200 bp faiz artışı yapan merkez bankası sıkı duruşu bu sefer evvelkilerden daha kararlı uygulamaya başladı. Bilhassa siyaset faizinin tek faiz kanalı olması, şeffaflık siyaseti yeterince datalara ulaşımın sağlanması, piyasalarla uyumlu hareket edebilmek için kelamlı irtibata yük vermek bunlar ortasında olurken dikkat çeken bir öbür adım ise fiyat istikrarını sağlamaktaki kararlılıkta görülüyor. Oluşturulan komite ve müdürlüklerin yanında değerli kurum ve kuruluşlarla da sağlıklı fiyat oluşumunu sağlamak için temaslar yapılıyor.
Kasım prestijiyle TCMB Lideri olan Naci Ağbal’ın piyasalara bilhassa olumsuz sürprizler yapılmayacağını, yani daha evvelki devirlerdeki üzere kısa müddette süratlice siyaset değişikliğine gidilmeyeceğini, fiyat istikrarı sağlanana kadar sıkı duruşun korunacağını söylemesi epey değerli ve hakikat bir hal olduğu için piyasalarda da itimat oluşumu başladı.
Son yıllarda ülke iktisadında kur-faiz-enflasyon döngüsüne bağlı siyasetler uygulandı, lakin kalıcı ve istikrarlı bir siyasetten fazla kısa vadeli gayelere odaklanıldığı için son derece ‘sürprizli’ kararlara şahit olduk. Ağbal ise piyasalara ‘sürpriz’li bir para siyasetinin değil, uyumlu, basiretli ve istikrarlı bir siyasetin uygulanacağını söyledi.
2021’in birinci ayında sabit tutulan faizin Perşembe günü yapılacak toplantıda da sabit tutulması bekleniyor. Bu tarafta beklenti olmasının nedeni ise Kasım ayındaki rekor kaybın akabinde TL’nin %20 kıymet kazanması( kurun 7,0 düzeyine yaklaşması), risk priminin yaklaşık bir yılın en düşük düzeyine inmesi (300 bp altı). Lakin enflasyonun %15’e yükselmesi ve kurun gecikmeli tesirinin devam etmesi, güç fiyatlarındaki artış ile besin enflasyonundaki artışa bağlı gelecek aylarda da artışın sürmesi ile merkez önden bir adım cet da bilir, lakin bu mümkünlük bu ay için çok düşük görülüyor.