Investing.com – 24 Eylül PPK toplantısında 200 bp faiz artışına giden heyet, toplantı özetini yayımladı. Karar metninde enflasyondaki yükselişe dikkat çeken heyetin toplantı özeti:
“Ağustos ayında tüketici fiyatları yüzde 0,86 oranında artmış, yıllık enflasyon yatay seyrederek yüzde 11,77 olmuştur. Temel mal, güç ve besin kümelerinde yıllık enflasyon yükselirken, hizmet kümesinde yatay seyretmiştir. Öbür yandan, tütün eserleri kaynaklı yüksek bazın tesiri ile alkollü içecekler ve tütün kümesinde yıllık enflasyon bariz bir formda gerilemiştir. Bu periyotta, çekirdek göstergelerin yıllık enflasyonları ve eğilimleri artış kaydetmiştir.
Besin ve alkolsüz içecekler yıllık enflasyonu Ağustos ayında 0,78 puan artışla yüzde 13,51’e yükselmiştir. İşlenmemiş besin kümesi yıllık enflasyonu 1,51 puan artışla yüzde 15,36’ya ulaşarak bu gelişmede belirleyici olmuştur. Mevsimsellikten arındırılmış bilgiler, işlenmemiş besin kümesinde taze meyve ve zerzevat fiyatlarındaki yükselişin öne çıktığını göstermektedir. İşlenmiş besin kümesi yıllık enflasyonu ise 0,22 puan artarak yüzde 11,86 olmuştur. Bu yükselişi ekmek ve tahıllar kümesi sürüklerken, öteki işlenmiş besin yıllık enflasyonu yatay seyretmiştir.
Güç fiyatları Ağustos ayında yüzde 1,29 oranında artmış, küme yıllık enflasyonu 1,02 puan yükselerek yüzde 9,59 olmuştur. Döviz kuru ve memleketler arası petrol fiyatlarındaki artışlara paralel olarak, akaryakıt fiyatlarındaki yükseliş güç kümesi enflasyonunu üste çekmiştir. Şebeke suyu fiyatları Ağustos ayında da artarak küme enflasyonunu olumsuz etkileyen bir başka öge olmuştur. Bununla birlikte, yönetilen kalemlerden doğalgaz fiyatlarında evvelki yıl yapılan ayarlamanın beraberinde getirdiği yüksek baz küme enflasyonunu sınırlamıştır.
Temel mal yıllık enflasyonu, döviz kuru gelişmelerine ve kredi ivmesiyle güçlenen talep şartlarına bağlı olarak, Ağustos ayında 1,44 puan artarak yüzde 10,02’ye yükselmiştir. Döviz kuru geçişkenliği yüksek olan güçlü mal kümesinde yıllık enflasyon 3,09 puan artarak yüzde 13,07’ye yükselirken, öncü göstergeler alt kalemler genelinde yüksek fiyat artışlarının Eylül ayında da devam ettiğine işaret etmiştir. Ağustos ayında, öbür temel mal kümesi fiyatlarında da bir ölçü artış gözlenirken, giyim ve ayakkabı kümesinde dönem indirimi bir evvelki yıla kıyasla daha yüksek gerçekleşmiştir.
Hizmet fiyatları Ağustos ayında yüzde 1,14 oranında artmış, yıllık enflasyon yatay bir seyirle yüzde 11,83 olmuştur. Yıllık enflasyon lokanta-otel ve haberleşme kümelerinde artarken, öbür kümelerde gerilemiştir. Ulaştırma hizmetleri yıllık enflasyonundaki düşüşte karayolu ile şehirlerarası yolcu nakliyeciliği öne çıkmıştır. Lokanta-otel kümesinde gerek yemek hizmetleri gerekse konaklama hizmetlerinde fiyat artışları izlenirken, konaklama hizmetlerindeki artışlar daha besbelli olmuştur. Öbür hizmetler kümesindeki fiyat artışında kura hassas kalemler dikkat çekerken, eğitim hizmetlerindeki aylık fiyat artışı hudutlu kalmıştır. Öte yandan, eğitim hizmetlerinde uygulanmaya başlanan KDV indiriminin önümüzdeki devirde küme enflasyonunu olumlu etkileyeceği kıymetlendirilmektedir.
Ağustos ayında alkol-tütün yıllık enflasyonu 19,34 puan düşerek yüzde 2,44’e gerilemiştir. Bu periyotta, alkollü içeceklerde fiyatlar yüzde 2,58 oranında artarken, tütün eserlerinde yatay seyretmiş, lakin tütün eserlerindeki yüksek baz küme yıllık enflasyonunu besbelli bir halde düşürmüştür. Öte yandan, memleketler arası fiyatlar ve döviz kuru gelişmelerine bağlı olarak altın fiyatları aylık yüzde 13,72 oranında artmış ve kümenin yıllık tüketici enflasyonuna katkısı 1,01 puana ulaşmıştır.
Eylül ayında enflasyon beklentilerindeki artış sürmüştür. Yılsonu enflasyon beklentisi 64 baz puan artışla yüzde 11,46’ya, gelecek on iki ay beklentisi ise 45 baz puan artışla yüzde 10,15’e yükselmiştir.
Enflasyonu Etkileyen Ögeler
İktisadi faaliyette kademeli olağanlaşma adımları ve güçlü kredi ivmesinin dayanağıyla üçüncü çeyrekte besbelli bir toparlanma gözlenmektedir. Sanayi üretim endeksi Temmuz ayında mevsim ve takvim tesirinden arındırılmış olarak bir evvelki aya nazaran yüzde 8,4 oranında artmış ve salgın öncesi düzeyine yaklaşmıştır. Anket göstergeleri ve yüksek frekanslı bilgiler, iktisadi faaliyetin Ağustos ve Eylül aylarında güç kazandığına işaret etmektedir. Ciro endeksleri toparlanmanın sektörel yayılımının artmaya devam ettiğini gösterirken, turizm ve ihracat imkânlarının sınırladığı birtakım faaliyet kollarında görece zayıf seyir korunmaktadır.
Salgın hastalığa bağlı gelişmelerin Türkiye iktisadı üzerindeki olumsuz tesirlerinin sonlandırılması emeliyle yakın devirde uygulamaya konulan mali ve mali önlemler, iktisadın üretim potansiyelini destekleyerek finansal istikrara ve iktisadi faaliyetteki toparlanma sürecine katkıda bulunmuştur. Bununla birlikte güçlü kredi ivmesiyle yurt içi talepte gözlenen süratli toparlanmanın dış istikrar ve enflasyon görünümüne olumsuz yansımalarını sınırlamak maksadıyla Ağustos ayından itibaren likidite idaresi kapsamında sıkılaştırma adımları atılmaya başlanmıştır. Bu kapsamda son periyotta ticari kredilerde gözlenen olağanlaşma eğilimi kişisel kredilerde de başlamıştır.
İhracat, bölgeler ve bölümler genelinde toparlanmaya devam ederken, Eylül ayı prestijiyle mevsim ve takvim tesirlerinden arındırılmış olarak salgın öncesi düzeyine ulaşmıştır. Öbür taraftan, Ağustos ayında besbelli bir ivme kazanan ithalat Eylül ayında kısmen yavaşlamış ve bu devirde altın hariç ihracatın ithalatı karşılama oranı epeyce yüksek seyretmiştir. Ertelenmiş talebe ve salgın önlemleri kapsamında uygulanan likidite ve kredi siyasetlerine bağlı olarak ithalatta gözlenen canlanmanın, bu siyaset önlemlerinin kademeli olarak azaltılmasıyla dengelenmesi beklenmektedir. Turizm gelirlerinde salgın hastalığa bağlı olarak gözlenen düşüşe karşın seyahat kısıtlamalarının hafifletilmesiyle kısmi bir iyileşme başlamıştır. Mal ihracatındaki toparlanma, emtia fiyatlarının görece düşük düzeyleri ve gerçek kur seviyesi önümüzdeki periyotta cari süreçler istikrarını destekleyecektir. Heyet, iktisadi faaliyetteki toparlanmanın sürekliliği ve makrofinansal istikrar açısından cari süreçler istikrarındaki seyrin kıymetine dikkat çekmiştir. Bu kapsamda, yakın periyotta alınan önlemlerin kredi büyümesi ve kompozisyonu ile dış istikrara yansımaları yakından takip edilmektedir.
Haziran devrinde işgücü piyasası üzerindeki aksilikler kademeli olarak hafiflemeye başlamış, tarım dışı istihdam bölümler geneline yayılan bir formda bir evvelki periyoda nazaran artış kaydetmiştir. Öte yandan, son periyotta besbelli bir düşüş eğilimi sergileyen işgücüne iştirak oranı iktisadi faaliyetteki toparlanmaya bağlı olarak bir evvelki periyoda kıyasla artış kaydetmiş ve işsizlik oranları yükselmiştir. Öncü göstergeler, iktisadi faaliyetteki toparlanmayla yeni iş duyurularının arttığını ve istihdam imkânlarının iyileşmeye devam ettiğini göstermektedir. Şura, kısa çalışma ödeneği başta olmak üzere işsizlik sigorta fonu ve cari transferler aracılığıyla sağlanan takviyelerin, hanehalkı gelir kayıplarının sınırlanması ve istihdamın korunması açısından kritik rol oynadığı değerlendirmesinde bulunmuştur.
Para Siyaseti ve Riskler
Global iktisatta, ülkelerin attığı olağanlaşma adımlarıyla üçüncü çeyrekte kısmi toparlanma sinyalleri gözlenmekle bir arada, salgının yayılımını devam ettirmesi ve ikinci bir dalga yaşanma muhtemelliğine bağlı olarak toparlanmaya ait belirsizlikler yüksek seyretmektedir. Salgının ve sıhhat tedbirlerinin tüketim alışkanlıkları ve genel harcama davranışına mümkün tesirlerine yönelik belirsizlikler devam etmektedir. Olağanlaşmanın uzun sürmesi yahut önümüzdeki periyotta salgında ikinci bir dalga görülmesi durumunda global iktisatta işaretleri görülmeye başlanan toparlanma sekteye uğrayabilecek, global risk iştahında dalgalanmalar gözlenebilecektir.
Ağustos PPK toplantısını takip eden devirde ham petrol fiyatları bir ölçü gerilemiş ve fiyatlar üzerindeki aşağı taraflı riskler yük kazanmıştır. Petrol fiyatlarının bulunduğu düzey global salgın öncesi periyotta görülen düzeylerinin altındadır. Global iktisadi faaliyete dair belirsizlikler başta olmak üzere emtia fiyatlarına ait aşağı istikametli riskler canlılığını korumakta olup, global enflasyon oranlarının 2020 yılında ölçülü bir görünüm sergilemesi beklenmektedir.
Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler genişleyici mali ve mali duruşlarını sürdürmektedir. Gelişmiş ülkelerde uzun vadeli faiz oranları tarihi düşük düzeylerde seyrini sürdürürken, gerek merkez bankalarının açıklamaları gerekse piyasa beklentileri, düşük faiz ortamının uzun bir mühlet devam edeceğine işaret etmektedir. Uygulanan siyasetlerin finansal piyasalar, büyüme ve istihdam üzerindeki aktifliği, ülkeler prestijiyle salgının seyri ile siyaset alanının büyüklüğüne nazaran farklılaşabilecektir.
Gelişmekte olan ülkelere portföy girişleri, bir evvelki PPK periyoduna kıyasla iyileşen risk algısına bağlı olarak artarak devam etmiştir. Haziran ayından itibaren borçlanma senedi piyasalarında gözlenen girişler Eylül ayında değerli ölçüde artmıştır. Pay senedi piyasalarına yönelik akımlar ise görece zayıf ve dalgalı seyrini korumuştur. ABD Merkez Bankası’nın yeni siyaset çerçevesi ve kelamlı yönlendirmesi, siyaset faizinin düşük düzeyini koruyacağına dair algıyı pekiştirmekte ve gelişmekte olan ülkelere yönelen portföy akımlarını olumlu etkileyecek bir öge olarak kıymetlendirilmektedir. Buna rağmen, global iktisadi faaliyet görünümüne ait belirsizliklerin sürmesi, önümüzdeki periyotta global risk iştahı ve gelişmekte olan ülkelere yönelen portföy akımlarının dalgalı seyretmesine neden olabilecektir. Hakikaten Türkiye’nin risk primi salgın kaynaklı global belirsizliklerin ve ülkeye has faktörlerin tesiriyle dalgalı bir seyir izlemektedir. Belirsizliklerin yüksek seyrettiği bu süreçte, salgın hastalığın sermaye akımları, finansal şartlar, dış ticaret ve emtia fiyatları kanalıyla oluşturmakta olduğu global tesirler yakından takip edilmektedir. Bu kapsamda Merkez Bankası, salgının Türkiye iktisadına tesirlerini izleyerek elindeki araçları fiyat istikrarı ve finansal istikrar hedefleri doğrultusunda kullanmaya devam edecektir.
Mali, finansal ve mali önlemlerin yanı sıra kamu bankalarının öncülüğünde ivme kazanan kredi genişlemesi, gerçek bölüme kredi akışının kesintisiz devamına ve iktisadi faaliyetteki toparlanma sürecine kıymetli katkı sağlamıştır. Böylece iktisadın üretim potansiyeli desteklenmiş ve iktisadi faaliyet Mayıs ayından başlayarak besbelli bir toparlanma eğilimine girmiştir. Heyet, iktisattaki toparlanma ve bunun makro istikrarlara yansımalarını da gözeterek, salgın devrine has destekleyici makro siyaset adımlarının Ağustos ayından itibaren kademeli olarak geri alınmasına karar vermiştir.
Salgının olumsuz tesirlerinin sonlandırılması maksadıyla alınan önlemlerin olağanlaştırılması ve likidite siyasetlerinde atılan sıkılaşma adımlarının tesiriyle kredi ve mevduat faizlerinde artış görülmüş ve kredi büyümesi yavaşlamaya başlamıştır. Önlemlerdeki normalleşmeyle birlikte birinci olarak ticari kredilerde başlayan yavaşlama eğilimi geçtiğimiz ay içinde kişisel kredilerde de gözlenmeye başlamıştır. Kredi büyümesi ve kompozisyonunun, iç ve dış istikrara yansımaları izlenmeye devam edilmektedir.
Konsey, enflasyon eğiliminde bir müddettir devam eden yüksek seyre vurgu yapmış ve dezenflasyon sürecini sekteye uğratan ögeleri değerlendirmiştir. Enflasyon üzerinde tesirli olan salgına bağlı arz taraflı ögelerin, olağanlaşma sürecinde kademeli olarak ortadan kalkacağı ve talep istikametli dezenflasyonist tesirlerin daha bariz hale geleceği öngörülmüştü. Olağanlaşmanın kademeli gerçekleşmesi nedeniyle salgına bağlı arz taraflı enflasyonist tesirler sürmektedir. Kimi kesimlerde toplam talep şartları enflasyonu sınırlamaya devam ederken, finansman şartlarına hassas mal kümelerinde fiyat artışları yüksek seyretmektedir. Hasebiyle, güçlü kredi ivmesiyle iktisatta sağlanan süratli toparlanma ve finansal piyasalarda yaşanan gelişmeler sonucunda enflasyon öngörülenden daha yüksek bir seyir izlemiştir. Enflasyon beklentilerindeki yükselişin sürmesi, fiyatlama davranışları ve orta vadeli enflasyon görünümüne yönelik risk oluşturmaktadır. Enflasyon beklentilerinin denetim altına alınması ve enflasyon görünümüne yönelik risklerin sınırlanması maksadıyla Ağustos ayından itibaren atılan sıkılaştırma adımlarının güçlendirilmesi gerektiği değerlendirilmiştir. Bu doğrultuda Şura, dezenflasyon sürecini tekrar tesis etmek ve fiyat istikrarını desteklemek emeliyle siyaset faizinin 200 baz puan yükseltilmesine karar vermiştir.
Heyet, enflasyondaki düşüş sürecinin devamlılığının, ülke risk priminin gerilemesi, uzun vadeli faizlerin aşağı gelmesi ve iktisattaki toparlanmanın güç kazanması açısından büyük kıymet taşıdığını kıymetlendirmektedir. Enflasyondaki düşüşün hedeflenen patika ile uyumlu formda gerçekleşmesi için para siyasetindeki temkinli duruşun sürdürülmesi gerekmektedir. Bu çerçevede, mali duruş ana eğilime dair göstergeler dikkate alınarak enflasyondaki düşüşün sürekliliğini sağlayacak formda belirlenecektir. Merkez Bankası fiyat istikrarı ve finansal istikrar emelleri doğrultusunda elindeki bütün araçları kullanmaya devam edecektir.
Salgın sonrası devirde uygulanan maliye siyaseti önlemleri nakdî ve finansal başka önlemlerle birlikte salgına bağlı iktisadi risklerin sınırlanarak iktisadın üretim potansiyelinin desteklenmesine ve toparlanmanın başlamasına değerli katkı sağlamıştır. Iktisadın toparlanma sürecinde para ve maliye siyasetleri ortasındaki eşgüdümün sürdürülerek, makro siyaset bileşiminin enflasyondaki düşüşün devamını sağlayacak ve cari dengeyi destekleyecek biçimde belirlenmesi, büyümenin sağlıklı ve istikrarlı bir biçimde sürdürülebilmesi açısından büyük ehemmiyet arz etmektedir. Önümüzdeki periyotta, salgına bağlı tesirler nedeniyle toparlanması daha uzun sürebilecek dalların desteklenmesi için süreksiz ve maksada yönelik maliye ve gibisi siyaset uygulamalarının kritik ehemmiyette olduğu kıymetlendirilmektedir.”
Muharrir: Necdet Erginsoy
Investing TR
