CENEVRE/BRÜKSEL, 29 Temmuz (Reuters) – Dünya Ticaret Örgütü’nün (WTO) Ağustos sonunda misyonu bırakacak olan lideri Robert Azevedo’nun yerini almak için Meksika’dan Moldova’ya kadar sekiz farklı ülkeden aday bulunuyor. Pekala bir sonraki WTO lideri nasıl seçiliyor ve örgütün başına geçince hangi sıkıntıları çözmesi gerekecek.
PROBLEMLER
Bir sonraki liderin yeni milletlerarası ticaret görüşmelerine aracılık etmesi gerekecek, lakin bunu ABD ile Çin ortasındaki tansiyonun arttığı, COVID-19 salgını nedeniyle muhafazacı ticaret siyasetlerinin güçlendiği ve ticaret siyasetlerinde ıslahata gidilmesi gereken bir devirde yapıyor olacak.
WTO’yu “arızalı” ve “korkunç” olarak niteleyen ABD Lideri Donald Trump’ın güttüğü “Önce Amerika” siyaseti global ticaret sistemini altüst ettiği üzere örgüt için varoluşsal bir tehdit oluşturuyor.
Washington, ticaret uyuşmazlıklarını çözmekle vazifeli WTO’nun temyiz organına hakim atamalarını engelledi. Temyiz organı şu anda karar alması için kâfi sayıda hâkime sahip değil.
LIDER NASIL SEÇİLİYOR
Adaylara kampanyalarını yürütmek için 7 Eylül’e kadar iki ay müddet verildi. Olağanda bu takvim çeşitli başkentlere ziyaretleri kapsıyordu, lakin COVID-19 salgını nedeniyle görüşmelerin büyük kısmı sanal ortamda yapılıyor.
Bir sonraki etapta aday sayısı büyük olasılıkla evvel beşe, sonra da en son karar alınmadan evvel ikiye indirilecek.
WTO’da kararların 164 ülke ortasında oybirliği ile alınması gerekiyor. Önde gelen kurullara başkanlık eden üç WTO elçisi, hangi adayların en geniş dayanağa sahip olduğunu belirlemeye çalışarak sürece liderlik edecek.
İki ay sürmesi beklenen bu süreçte üyeler tercihlerini bu “üçlü”ye, ortalarında sıralama yapmadan ve veto kullanmadan tercih ettikleri adayları bildirecek.
Uzlaşmaya varılamaması halinde, bir sonraki liderin seçilmesi için son deva olarak oylamaya başvurulacak.
Bu süreç her vakit pürüzsüz ilerlemiyor. 1999’da WTO üyeleri, Yeni Zelanda eski başbakanı Mike Moore ve Taylandlı Supachai Panitchpakdi ortasında bölündü ve sonunda her bir adaya dört yıldan üç yıla düşürülen bir misyon mühleti verilerek uzlaşmaya varıldı.
Azevedo’nun vazife mühleti yerine gelecek aday vazifeye başlamadan evvel sona ereceğinden üyeler ayrıyeten seçim sonuçlanana kadar Azevedo’nun dört yardımcısından birini süreksiz lider olarak belirlemek zorunda.
SERT GÜÇTEN ÇOK YUMUŞAK GÜÇ
1995 yılında WTO’yu kuran Marakeş Muahedesi, başkanlık durumunun detaylı bir tarifini yapmıyor. Lakin liderin sorumluluklarının “sadece memleketler arası seviyede” olması gerektiğini belirtiyor.
Yeni liderin dört yeni yardımcı belirlemesi, bütçe teklifi sunması ve balıkçılık sübvansiyonları üzere çok uluslu mutabakatları denetleyen ticaret müzakereleri kuruluna başkanlık etmesi gerekecek.
WTO lideri, tarafların anlaşamaması üzere arabuluculuk gerektiren çok az durumlarda müzakerelere müdahil olma yetkisine sahip. Bu türlü durumlarda ise kendisinin şahsen arabulucu olmasından fazla hakem panellerine temsilciler atayarak ticaret uyuşmazlıklarına da müdahale etmesi tercih ediliyor.
Bunlar dışında WTO liderinin global ticaret siyasetini şekillendirmesi beklenmiyor, lakin tarafsız bir arabulucu olarak hareket etmesi, kısmen bir yönetici, kısmen de uzlaştırıcı olması isteniyor.
(Haberi bildiren Emma Farge and Philip Blenkinsop; Haberi çeviren Zeynep Berkem; Redaksiyon Can Sezer)
Investing TR
