Investing.com – 2020’de döviz kurunda yaşanan yükselişin enflasyona tesirleri devam ederken Mart ayında ise kur, rekor sonrası en yüksek düzeyleri gördüğü için enflasyonun Nisan ayında yılın en yüksek düzeyine çıkması bekleniyor. Nisan verisinde kur tesirini net görebilmek için Mart ayı TÜFE değişimini yakından izlemek gerekiyor.
Ekonomist Doç. Dr. Oğuz Demir ile Mart ayı enflasyon beklentisi, yıl sonu kestirimi, enflasyonda düşüş sağlayabilecek uygulamaları ve ziraî üretimi konuştuğumuz röportajımız:
Şubat’ta TÜFE, yıllık %15,61 ile Temmuz 2019 sonrası en yüksek düzeye çıktı. Kasım ayında dövizdeki rekor yükselişin enflasyona yansıması devam ederken döviz Mart ayında tekrar atağa geçti ve görülen o ki Mart ayı enflasyonda yıl içi tepe olmayacak üzere. Sizin Mart ayı enflasyon beklentiniz nedir?
Kasım ayında yaşadığımız rekor kur düzeylerinden öte aslında Kasım öncesi prestijiyle dövizdeki istikrar düzeylerinin maliyetler üzerinde kıymetli olduğunu düşünüyorum. Kasımda TCMB Lideri Uysal’ın misyondan alınması ve Hazine ve Maliye Bakanlığında yapılan değişiklik öncesinde dolar 7,5 TL civarında bir istikrar düzeyinde idi. Bu da yılbaşına nazaran TL’nin %30’a yakın bedel kaybetmesi manasına geliyordu. Üretici maliyetine o periyottan itibaren yansıyan maliyet aslında biraz buradan kaynaklandı. Kasımda TCMB’nin faiz kararının sonrasında ise dolarda istikrar düzeyi 7 TL’nin biraz altında oluşmuştu. Önemli bir mühlet de bu halde seyretti. Kurdaki bu düşüşün tesirini çok kısmi bir formda üretici endekslerinde şubat ayında görmeye başlamıştık. Hem Hizmet-ÜFE hem de Tarım-ÜFE’de yıllık artışlar yavaşlama sinyalleri vermeye başlamıştı. Lakin mart ayında yaşadığımız değişim ile bir arada görünen o ki üreticiler ithal girdi maliyetlerinde yeniden %15 civarında bir artışla karşılaşmak durumunda kaldılar. Kurda en düşük bu düzeyde kalıcı olacağımız varsayımıyla bakarsak fiyatlarda olmasa da fiyat artış suratında bir yavaşlama görmek mümkün olabilir. Lakin kur bu düzeyde dengelense dahi haziran ayına kadar fiyat artış suratlarındaki yavaşlamanın aksiye döneceği ve tekrar enflasyonda %18’leri görebileceğimizi söyleyebilirim. Benim beklentim de TÜİK’in Mart’ta yıllık %16’nın biraz altında yıllık enflasyon açıklayacağı tarafında. Fakat daha sonraki aylarda hem aylık hem de yıllık enflasyonun %18’e gerçek gideceğini iddia ediyorum.
Şubat ayında besin enflasyonu %18’i aştı ve temel muhtaçlık listesinde neredeyse tüm kalemlerde son aylarda artış oluyor. Mart ayında süt, sıvı yağ, yumurta, kırmızı et ve beyaz et dışında dikkatinizi çeken ve yükseliş beklediğiniz öteki bir ürün/kalem var mı?
Şubat ayında besin enflasyonu %18,40 olarak açıklandı. Aylık olarak ise %2,57’lik bir artış gördük fiyatlarda. Giyim ve başka mal ve hizmetlerdeki fiyatlardaki düşüş, şubat ayı enflasyonunun daha yüksek çıkmasını engellemişti. Bu defa besin fiyatlarının aylık artışında bir yavaşlama göreceğiz. Spesifik olarak bir eser söylemek sıkıntı. Lakin besin dışında geçtiğimiz ay mevsim değişimi nedeniyle giyim ve ayakkabı kaleminde yaşanan düşüş yeni dönem eserlerin çıkması ile bilakis dönecektir. O tarafta aylık bazda artış olması epey beklenen.
Son yıllarda döviz ve enflasyon tesiri iç içe geçmiş durumda. Kurdaki yükseliş enflasyonu tetiklerken yüksek enflasyon nedeniyle dövize olan talep de kurdaki yükselişi tetikliyor. Bu noktada Merkez Bankasının yıl sonu gayesi ve orta vadedeki %5 gayesi sizce gerçekçi ve ulaşılabilir mi? Sizin yıl sonu enflasyon beklentiniz nedir?
Türkiye’de döviz kurlarında istikrar fiyatları çok kısa vadeli ve politik problemlerden çok etkilenmesi nedeniyle öngörülmesi hayli güç oluyor. Enflasyondaki kur geçişkenliği de en kıymetli sıkıntılarımızın başında geliyor. Merkez Bankasının yıl sonu enflasyon amacı %9,7 düzeyinde. Önümüzdeki birkaç ay içerisinde fiyatlarda yaşanacak artış ile %18’leri göreceğimizi tabir etmiştim. Şayet kurda öbür ataklar ve mevcut düzeylerin daha üzerinde istikrar fiyatları oluşursa yıl sonu Merkez Bankası maksadının çok uzağında bir enflasyon ile karşı karşıya kalabiliriz. Bir de doğal bilhassa ABD ve AB’de enflasyon telaşlarının de yıl sonuna hakikat bugüne nazaran daha yüksek olacağını kestirim edebiliriz. Tüm bunlarla birlikte hem bu yılki %9,7 gayesi hem de takip eden yıllar için %5 gayesinin bugünkü kurallarla baktığımızda mümkün olmadığını söylemeliyim. Yıl sonunda iyimser ihtimalle %14 civarında bir enflasyon, karamsar bir olasılıkla da %20 civarında bir enflasyona sahip olabiliriz.
Şubat ayında dolar kuru 7,0 düzeyi altına inmiş ve volatilite de azalmıştı. Piyasalarda beklenti kurun son tesirleriyle birlikte Mayıs üzere enflasyonun düşüşe geçmesi istikametindeydi. Lakin kur Mart ayında rekor düzeye çok yaklaştı. Bu noktada son kur atağı enflasyona ne oranda sirayet edebilir? Ortalama olarak söyleyebileceğiniz bir sayı var mı?
Şayet kurda kalıcı bir düşüş yaşamazsak, ki manzara yaşamayacağımız istikametinde, önümüzdeki üç ay içerisinde %18’lere gerçek çıkan bir enflasyon sayısı görebiliriz.
Enflasyondaki yükselişi dizginlemek için alınan tedbirler (gerek para siyaseti gerekse mali siyaset üzerinden) sizce kâfi mi? Neler yapılmalı?
Bilhassa kurdaki ataklar devam ettiği sürece hem tüketicinin enflasyon beklentilerini hem de üreticinin ithal girdi maliyet yükünü olumlu tarafta değiştirmek mümkün olmuyor. Sayın Ağbal devrinde bu bahiste alınan tedbirler bir ölçü tesirini martta gösterecek üzere görünüyordu. Lakin süreç artık yine başa dönmüş üzere görünüyor. Kur siyasetinde ülke risklerinin artması ve öngörülebilirliğin düşmesi en başta enflasyonda bize değerliye mal olacak üzere görünüyor. Atılacak adımların temelde risklerin azaltılması ve öngörülebilirliğin arttırılması temelinde olması gerekiyor. Lakin son TCMB Lideri değişikliği bu noktada önemli bir sorun oldu!
Maliye siyaseti tarafında ise pandemi tesirinin hâlâ devam ediyor olması daraltıcı uygulamaları zorlaştırıyor. Geçtiğimiz yıl pandemi çıkmadan evvel birinci iki ayda 14,1 milyar TL fazla veren bütçe bu yılın birinci iki ayında 1 milyar TL’ye yakın açık verdi. Pandemi şartlarında bir ölçü enflasyondan feragat edip toplumsal transferleri arttırmak gerekiyordu. Bunu da yapabilmiş değiliz. Faizdeki artış ve bütçedeki faiz yükünün yüksekliği elimizde bu manevrayı yapacak alanı da bırakmış değil.
Global besin fiyatları son yılların tepesinde, ithalatı çok yüksek olan bir ülke olarak hem besin fiyatları global tarafta yükselirken hem de yurt içinde döviz kuru rekor düzeylere çıkarken tarım başta olmak üzere yerli malına gereken itina gösteriliyor mu?
Bence sorunun kendisi karşılığı da veriyor. Ziraî üretim yalnızca bugünün değil, tahminen de önümüzdeki 10-15 yıllık sürecin en temel bahislerinden biri olacak. Dünyada iklim değişikliği başta olmak üzere besin fiyatlarını zorlayacak birçok farklı meseleyle karşı karşıyayız. Bu noktada asıl sıkıntı üreticiyi kırsal alanda tutabilecek, üretimin sürekliliğini sağlayacak adımların atılması. Maalesef bu husus da neredeyse son üç yıldır her enflasyon sayısı açıklandığında gündeme gelen ve buna karşın bir türlü çözülemeyen bir sorun. Hükümetin bu bahiste ekonomik ıslahat paketinde açıkladığı ögelerin bir kısmı yetersiz bir kısmı da içeriği aşikâr olmadığı için ne ölçüde tahlil üretebilme imkanı sunacak bilmiyoruz. Yıllardır konuştuğumuz, aciliyetinin altını çizdiğimiz Hal Yasası’nı dahi 31 Aralık 2021 tarihine kadar halledilecek işler ortasına koyulmuş. Bu kaidelerde durumu bilakis çevirmek pek kolay olmayacak.
Çiftçi, iklim ve hava şartları üzere doğal etkenlerden fazla üretim noktasında gereken takviyesi alamamaktan şikayetçi, lakin yetkililer mazottan hibeye kadar tüm takviyelerin verildiğini belirtiyor. Sizce sahip olduğumuz bu bereketli topraklardan istediğimiz randımanı alamayıp ithal etmemizin temelindeki asıl sorun nedir?
Takviyeler gecikmeli veriliyor. Dinamik ve üretimi teşvik eden yeni bir yolu geliştirmemiz lazım. Daha evvelki soruda da söylediğim üzere ziraî üretimi özendirecek ve daima hale getirecek takviye düzenekleri olmadan, üzerine bir de çiftçinin iklimde yaşanan dalgalanmalara karşı gerekli donanıma sahip olmadığı bir süreç olduğunda sorunu çözemez hale geliyoruz. Makul periyotlarda muhakkak eserlerde yaşanan arz daralması da fiyatlarda süratli artışlara neden oluyor. Buradaki dalgalanmalara karşı planlar yapılması, teknolojinin üretimde ve üretimin planlamasında daha fazla kullanılması, bu araçlar çerçevesinde üreticinin desteklenmesi sağlanmalı. Aksi takdirde üretim yok dediğimiz tarımda daha çok boşa giden eser görmek durumunda kalabiliriz. Tarımda teknoloji ile birlikte planlamanın ve dayanakların buna nazaran organize edilmesinin ehemmiyeti her geçen gün daha da artacak. Şimdiden bu yatırımları yapmazsak maalesef daha çok eserin üretimindeki daralma ve ithalata yönelinmesi ve yeniden daha birçok eserin para etmediği için çöpe gitmesi problemini yaşarız.
*Enflasyon verisi 5 Nisan Pazartesi 10.00’da açıklanacak.
Investing TR
